اقتصاد مقاومتی از نظریه تا عمل- برهان

واکاوی اقتصاد مقاومتی در آیات و روایات اسلامی

عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی در گام نخست نیازمند چیست؟

34 راهکار مهم برای اجرای اقتصاد مقاومتی در کشور

****************

در ادامه .........

اقتصاد مقاومتی از نظریه تا عمل (1)

واکاوی اقتصاد مقاومتی در آیات و روایات اسلامی

با آنکه بیش از دو سال از ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب می‌گذرد، اما هنوز چارچوب مستدلی از سوی دولتمردان درباره‌ی این موضوع تدوین و طراحی نشده است. دکتر پیمان فلسفی و برخی همکاران او در مقاله‌ای که قسمت نخست آن امروز منتشر می‌شود، به واکاوی اقتصاد مقاومتی در آیات و روایات اسلامی پرداخته‌اند.

گروه اقتصادی برهان/دکتر پیمان فلسفی؛ واژه‌ی اقتصاد در لغت به‌معنای اعتدال و میانه‌روی است. آن‌گونه که فیروزآبادی می‌گوید: «القصد، استقامه الطریق... و ضد الافراط کالاقتصاد: قصد یعنی مستقیم و هموار بودن راه... و ضد افراط.»³

 

در قرآن آمده است: «و اقصد فی مشیک: در راه رفتن اعتدال بورز.»⁴

«و علی الله قصد السبیل... بر خداست که راه اعتدال را بنمایاند...»⁵

 

«فمنهم ظالم لنفسه و منهم مقتصد... پس بعضی از آن‌ها به خویشتن ستم کردند و بعضی از آن‌ها اعتدال ورزیدند...»⁶

وقتی از اقتصاد اسلامی سخن می‌گوییم، مقصود سیستم اقتصادی است که در این سیستم، روشی که اسلام در تنظیم حیات اقتصادی دارد، مجسم می‌گردد.⁷

 

مقاومت مصدر از باب مفاعله است و مصدر دیگر آن قوام است. واژه‌ی مقاومت اشاره دارد به جایگاه مال از دیدگاه اسلام. در فرهنگ اسلام، مال وسیله‌ای است که معیار ارزشمندی آن بستگی دارد به نوع استفاده‌ای که از آن می‌شود. خاصیت و کارایی مال، مقاومت بخشیدن به تلاش‌ها و حرکت‌های انسان و پیش بردن او به‌سوی مقاصد برتر و قدرت دادن به او برای اهداف عالی‌تر است. این چیزی است که قرآن مجید با صراحت به آن توجه فرموده است و مترجمان وحی هم آن را تفسیر و تشریح کرده‌اند که فرمود: «و لا تؤتوا السفهاء اموالکم التی جعل الله لکم قیاما: اموال خود را که خداوند قوام زندگی شما را به آن مقرر داشته، به سفیهان مدهید.»⁸

 

بنابراین درصورتی‌که از مال برای قوام و برپایی جامعه و اصلاح مشکلات آن و ایجاد قدرت و حرکت و رشد استفاده شود، استفاده‌ی صحیح شده است، لیکن اگر استفاده از مال در جهت «ضد قوام و برپایی و قدرت و حرکت و رشد جامعه» باشد، آن‌گونه استفاده از مال، از نظر اسلام باطل و غلط است.

در منابع اسلامی، با نگاه توحیدی به جهان که طبق آن همه‌چیز ملک خداوند شناخته می‌شود، مال از مظاهر فضل خدا بر خلق، عامل قیام مردم، عامل بقای اسلام و مسلمانان، وسیله‌ی قدرتمندی، وسیله‌ی خیر و برکات، زینت زندگی دنیا و... شمرده شده است. برخی از این آیات چنین‌اند:

 

جایگاه مال در آیات قرآن

 

 - مال خیر است:

 

آیه‌ی وصیت: «کتب علیکم اذا حضر احدکم الموت إن ترک خیرا الوصیه: بر هریک از شما فرض و لازم است که اگر خیری باقی می‌گذارد (یعنی مالی باقی می‌گذارد)، در هنگام مرگ وصیت کند.»⁹

 «و انه لحب الخیر لشدید: انسان شدیداً خیر (مال) را دوست دارد.»¹⁰

 

- مال زینت زندگی است:

 

«المال و البنون زینه الحیاه الدنیا: مال و فرزندان زینت زندگی دنیا هستند.»¹¹

 

- مال وسیله‌ی قدرت است:

 

«و قال لهم نبیهم ان الله قد بعث لکم طالوت ملکا قالو أنی یکون له الملک علینا و نحن احق بالملک منه و لم یؤت سعه من المال قال ان الله اصطفاه علیکم و زاده بسطه فی العلم و الجسم والله یؤتی ملکه من یشاء والله واسع علیم: وقتی طالوت از طرف خدا به سلطنت بر بنی‌اسرائیل منصوب شد، مردم گفتند او چگونه می‌تواند بر ما حاکم باشد. و حال آنکه مال گسترده ندارد.»¹²

 

«و قال موسی ربنا انک ءاتیت فرعون و ملأه زینه و اموالا فی الحیاه الدنیا ربنا لیضلوا عن سبیلک ربنا اطمس علی اموالهم و اشدد علی قلوبهم فلا یؤمنوا حتی یروا العذاب الألیم:موسی گفت پروردگارا تو به فرعون و دارودسته‌ی وی زیبایی دنیا و اموال دادی. در نتیجه با این امکانات مردم را از راه تو منحرف و گمراه می‌سازد. خدایا نابود کن اموال آن‌ها را.» ¹³

«ثم رددنا لکم الکره علیهم و امددناکم باموال و بنین و جعلناکم اکثر نفیرا: ای بنی‌اسرائیل در نوبت دوم پیروزی شما بر دشمنانتان، شما را به‌وسیله‌ی اموال و فرزندان کمک کردیم و شما را پرجمعیت‌تر نمودیم.»¹⁴

 

«فقلت استغفروا ربکم إنه کان غفارا*یرسل السماء علیکم مدرارا* و یمددکم باموال و بنین ویجعل لکم جنات و یجعل لکم انهارا: نوح پیامبر به مردم گفت: از پیشگاه پروردگارتان آمرزش بخواهید که او بسیار آمرزنده است. تا به این کار برایتان آسمان را می‌باراند و شما را به‌وسیله‌ی اموال و فرزندان مدد و یاری می‌رساند.»¹⁵

- مال عامل قیام و برپایی جامعه است:

 

به نظر می‌رسد برترین و عمیق‌ترین و رساترین تعبیر در رابطه با مال، تعبیر دیگری است که خداوند حکیم فرموده است: «و لا تؤتوا السفهاء اموالکم التی جعل الله لکم قیاما: اختیار امور مالی خودتان را که خداوند وسیله‌ی قیام و برپایی شما قرار داده است، به دست سفیهان قرار ندهید.»¹⁶

 

خطاب آیه‌ی فوق جمعی و همگانی است و به همه‌ی مسلمانان دستور می‌دهد که زمام امور مالی خودتان را به دست سفیهان و نابخردان (کسانی که سود و زیان شما را مراعات نمی‌کنند) ندهید، زیرا مال عامل قیام و برپایی شماست و وقتی به دست سفیهان افتاد، آن را نابود می‌کنند و شما را از پا می‌افکنند. برتری و عمق این تعبیر آن وقت هویدا می‌شود که همانند این تعبیر در رابطه با کعبه و مرکز عالم خاک که مورد توجه جهان اسلام است، آمده است که فرمود: «جعل الله الکعبه البیت الحرام قیاما للناس: خدای عزوجل کعبه و بیت‌الله الحرام را عامل برپا ماندن و استواری شما قرار داده است.»¹⁷

 

با دقت در این آیات، این حقیقت را درمی‌یابیم که اهمیت مال و ثروت از نظر اقتصادی، همتای اهمیت حج و توجه به خانه‌ی خدا از نظر عبادی است و نیز پایبندی و مراعات امور مربوط به مال، مثل پایبندی و مراعات امور مربوط به حج خانه‌ی خداست.

 

جایگاه اقتصاد مقاومتی در قرآن مجید

 

اقتصاد اسلامی برخلاف اقتصاد غربی، بر قناعت و پرهیز از مصرف‌گرایی تأکید دارد. اقتصاد غربی نیازهای انسان را نامحدود و منابع و امکانات جهان را محدود می‌داند، درحالی‌که در اسلام منابع و امکانات نامحدود معرفی شده‌اند (وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا).¹⁸

اسلام مسئله‌ی اقتصاد را (براساس اصالت انسان) به‌عنوان جزئی از مجموعه‌ی قوانین خود که تنها می‌تواند قسمتی از نواحی حیات انسانی را تنظیم کند، مورد توجه قرار داده و حل مشکلات اقتصادی را در اصلاح مبانی عقیدتی و اخلاقی مردم می‌داند (اقتصاد در مکتب اسلام، امام موسی صدر، مقدمه و پاورقی: علی حجتی کرمانی، مقدمه، ص13): «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الأْرْضِ»¹⁹

 

اسلام اقتصاد را در جهت اهداف عالیه‌ی بشر دانسته و بر این اساس، نگرش سوسیالیستی یا سرمایه‌داری را که اقتصاد را مبنا قرار می‌دهند، رد می‌کند. هدف اسلام این است که امت اسلامی، در همه‌ی ابعاد زندگی از بیگانگان مستقل باشد. در این میان، استقلال اقتصادی اهمیت خاص دارد و مطالعه‌ی تاریخ نشان می‌دهد که کشورهای استعمارگر نیز به‌طور عمده از همین طریق توانسته‌اند به مقاصد سیاسی-فرهنگی خود در کشورهای دیگر دست یابند. در قرآن کریم نیز آیاتی وجود دارد که مسلمانان را از اینکه به هر شکلی تحت سلطه‌ی بیگانگان قرار گیرند، نهی کرده است. از جمله آیه‌ی شریفه‌ی «و لن یجعل الله للکافرین علی المسلمین سبیلاً: خداوند هرگز راهی برای کافران بر مؤمنان قرار نداده است.»²⁰

 

بر این اساس، اهم آیاتی که می‌توان به آن‌ها درباب اقتصاد مقاومتی استناد کرد، با ترتیب دادن مقدمات و مؤخرات، به قرار زیر است:

 

-         «و اعدوا لهم ما استطعتم من قوه...»²¹ کلمه‌ی «قوه: نیرو و امکانات» عام است و فقط شامل نیروی نظامی نیست، بلکه نیروهای سیاسی و اقتصادی را نیز شامل می‌شود؛ چه آنکه قدرت اقتصادی برتر یکی از دو طرف جنگ، در سرنوشت جنگ سرد یا گرم، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. چنان‌که امام صادق (ع) می‌فرماید: «سیاه کردن موی سر و صورت پیرمردان رزمنده‌ی مسلمان، از مصادیق قوه است: الخضاب بالسواد»²²

 

-         «انتم الاعلون ان کنتم مومنین: شما برترید اگر مؤمن باشید.»²³

برتری بر دشمنان در همه‌ی عرصه‌ها، از جمله اقتصاد را می‌توان از این آیه برداشت کرد.

 

-         «و لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا: خداوند برای کافران بر مؤمنان راه تسلطی قرار نداده است.»²⁴

یعنی خداوند راضی نیست که کافران بر مؤمنان سلطه‌ی سیاسی، اقتصادی یا فرهنگی پیدا کنند. پس مؤمنان باید کاری کنند که کفار شرق و غرب بر آنان مسلط نشوند و هر تصمیم و قرارداد و عملی که موجب سلطه‌ی کفار و برتری آنان شود، نامشروع و حرام است. یکی از این سلطه‌ها، سلطه‌ی اقتصادی است.

 

-         «کزرع أخرج شطئه فآزره فاستغلظ فاستوی علی سوقه یعجب الزراع لیغیظ بهم الکفار: همانند زراعتی که جوانه‌های خود را خارج ساخته، سپس به تقویت آن پرداخته تا محکم شده و برپای خود ایستاده و به‌قدری رشد و نمو کرده که کشاورزان را به شگفتی وامی‌دارد. این مثل برای آن است که کافران را به خشم آورد.»²⁵

مفاد آیه‌، قدرت یافتن مسلمانان و رسیدن آنان به تمدن و شکوه و عظمتی است که دشمنان اسلام تاب تحمل آن را ندارند، مانند اقتدار سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی. در تفاسیر توضیح بیشتری آمده است.

 

-         «و لو أنهم أقاموا التوراة و الإنجیل و ما أنزل الیهم من ربهم لاکلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم: و اگر آنان تورات و انجیل و آنچه از سوی پروردگارشان بر آنان نازل شده (قرآن) را برپا دارند، از آسمان و زمین روزی خواهند خورد.»²⁶

یعنی از برکات آسمانی و برکات زمینی هر دو برخوردار خواهند شد. آیا چنین امت‌های مؤمنی هرگز با کمبود منابع اقتصادی مواجه خواهند شد؟ خیر. آیا اقتصاد مقاومتی جز این است؟

 

آیات دیگری هستند که مؤمنان را از دوستی و تکیه کردن و وابستگی به کفار، یهود و نصاری نهی می‌کنند. از این آیات نیز می‌توان در تأیید اقتصاد مقاومتی بهره گرفت؛ چه آنکه وابستگی اقتصادی به دشمن، وابستگی سیاسی و غیره را نیز در پی دارد و اگر مؤمنان با آن‌ها دوستی نکنند و از اصول و خط‌قرمزهای خود دست برندارند، آنان که قدرت برتر اقتصادی و سیاسی جهان نیز هستند، مؤمنان را با تحریم‌ها و حربه‌های دیگر از پا درخواهند آورد. چنان‌که امروزه این موضوع را لمس می‌کنیم. برخی از این آیات به قرار زیرند: سوره‌ی نساء: 144، سوره‌ی مائده: 51 و 57 و سوره‌ی ممتحنه: 1.

 

از سوی دیگر، از دیدگاه قرآن کریم، سعی و تلاش موتور محرکه‌ی انسان‌هاست، لکن هر انسانی متناسب با میزان سعی و تلاش خود بهره می‌برد:

 

1. «و آن لیس للانسان الا ما سعی: برای آدمی آنچه خود انجام داده است، چیز دیگری نخواهد بود.» به عبارت دیگر، در دنیا و آخرت، انسان مهمان سفره‌ی خویش است. از جای دیگر بی‌حساب برای او نخواهد رسید. البته این امر هم در بُعد مادی و اقتصاد صدق می‌کند، هم در بُعد معنوی.

در قرآن صدها کلمه و ده‌ها آیه در زمینه‌ی کار و تلاش که اشاره به اقتصاد مقاومتی دارد، آمده است، کلماتی همچون «جهد»، «جهاد»، «سعی» و «تلاش» که همواره انسان را به‌سوی جهاد اقتصادی سوق می‌دهد، از جمله آیه‌ی فوق که متضمن کلمه‌ی سعی است و سعی به نهایت تلاش در اقتصاد و معنویات اشاره دارد.

2. در سوره‌ی هود، آیه‌ی «هو انشاکم من الارض و استعمرکم فیها: خداوند شما را از زمین ایجاد کرد و اراده نمود که توسط انسان‌ها زمین آباد گردد.» قطعاً یکی از مصداق‌های بارز اقتصاد مقاومتی در حوزه‌ی زمین و کشاورزی است که مورد تأکید مقام معظم رهبری است.

3. «و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا: آن‌هایی که در راه ما تلاش کنند، آن‌ها را به راه خویش هدایت کنیم.» قطعاً مجاهده اعم از مادی و معنوی است.

 

همچنین در قرآن کریم سفارش شده است: بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند اسراف‌کاران را دوست ندارد و در آیات ذیل نیز به مضمون اقتصاد مقاومتی اشاره شده است:

 

سوره‌ی ذاریات: 56

سوره‌ی بقره: 30، 38، 102، 255

سوره‌ی آل‌عمران: 19، 79، 135

سوره‌ی شوری: 13

سوره‌ی نحل: 89

سوره‌ی نساء: 5

سوره‌ی مائده: 76

سوره‌ی مجادله: 10

سوره‌ی واقعه: 63، 64

 

* تدوین و تنظیم: دکتر پیمان فلسفی¹ و همکاران²

 

پی‌نوشت‌ها:

1.      مدیرکل دفتر حوزه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه در وزارت جهاد کشاورزی

2.      مسئولان حوزه‌های نمایندگی ولی‌فقیه در وزارت جهاد کشاورزی:

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالرضا دغاغله

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمد موسوی

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمجتبی موسوی

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمجتبی حسینی

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمدعلی سجادی

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسین سعیدیان

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین یوسف پرویزپور

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین امین رضایی دولت

·        تقی‌پور متقی مدیر مطالعات حوزه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه

 

3.       القاموس المحیط، واژه‌ی قصد.

4.       لقمان، 19.

5.       نحل، 9.

6.        فاطر، 32.

7.       شهید صدر، اقتصاد ما، ج1، ص7.

8.       نساء، 5.

9.       بقره، 180.

10. عادیات، 8.

11. کهف، 46.

12. بقره، 247.

13. یونس، 88.

14. اسراء، 6.

15. نوح، 10-12.

16. نساء، 5.

17. مائده، 97.

18. ابراهیم، 34.

19. اعراف، 96.

20. نساء، 141.

21. انفال، 60.

22. بحار، ج61، ص158.

23. آل‌عمران، 138.

24. نساء، 141.

25. فتح، 92.

26. مائده، 66.

 ********************

اقتصاد مقاومتی از نظریه تا عمل (2)

عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی در گام نخست نیازمند چیست؟

صنایع دفاع می‌تواند الگوی بسیار خوبی برای خوداتکایی بخش‌های مختلف اقتصادی باشد. در اقتصاد مقاومتی باید از پتانسیل‌های داخل بهره برد، اما مهم‌ترین موضوع، استفاده از پتانسیل کشورهای دیگر همچون کشورهای همسایه است که ما می‏‌توانیم از طریق صادرات به کشورهایی که در لیست تحریم‌ها نیستند، منافعی را به دست بیاوریم.

گروه اقتصادی برهان؛

تدوین و تنظیم دکتر پیمان فلسفی و جمعی از نویسندگان

 

 

صنایع دفاع می‌تواند الگوی بسیار خوبی برای خوداتکایی بخش‌های مختلف اقتصادی باشد. در اقتصاد مقاومتی باید از پتانسیل‌های داخل بهره برد، اما مهم‌ترین موضوع، استفاده از پتانسیل کشورهای دیگر همچون کشورهای همسایه است که ما می‏‌توانیم از طریق صادرات به کشورهایی که در لیست تحریم‌ها نیستند، منافعی را به دست بیاوریم.

 

در تعاونی‌های تولیدی با صرف هزینه‌ی اندک می‌توان اشتغال‌زایی کرد و مشارکت مردم و شبکه‌های مردمی را تقویت کرد. این‌گونه مقاومت در برابر ناملایمات و تحریم‌ها بیشتر می‌شود (ساجدی‌نژاد، 1395). از نظر بیت‌اللهی (1395)، حمایت از تولید ملی و داخلی، توجه به فنون نوین و نخبگان جامعه، ساده‌زیستی مدیران، جلب مشارکت مردمی، دارا بودن عقلانیت اقتصادی و نگاه مولد به درون، از مهم‌ترین راهکارهای تحقق شعار امسال هستند.

 

درعین‌حال پرویزپور (1395) نیز برخی دیگر از موارد را به‌عنوان مهم‌ترین راهکارها در عملیاتی نمودن شعار سال، یعنی «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» می‌داند که به قرار زیر هستند:

 

- پرهیز از مصرف‌زدایی کاذب و اشرافی‌گری توسط رسانه‌ی ملی و مسئولین

- سوق دادن تمامی ابزار فرهنگی کشور و رسانه‌های داخلی در تبلیغ و تشویق مردم به مصرف صحیح محصولات و تولیدات داخلی

- بالا بردن ساعات بهره‌وری کار در سطح کشور

- شناسایی صحیح ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود در کشور

- ایجاد سیستم‌های جدید با حفظ پتانسیل‌ها و آمادگی قبلی در جهت حل معضلات و مشکلات پیش‌بینی‌نشده در موضوعات اقتصادی و برنامه‌های آتی

- اصلاح فضای کسب‌وکار

- حمایت از تولیدات داخلی و توجه جدی و حمایت دائمی از بخش کشاورزی

- مدیریت بر واردات

- فراهم‌سازی سیستم‌ها برای تحقق نظام مالیاتی و اصلاح ساختار مالیاتی

- تقویت نهادهای نظارتی درون‌سازمانی و برون‌سازمانی و حذف بروکراسی دست‌وپاگیر اداری

- تمرکززدایی، کارآمدزایی نظام اداری مبتنی بر مدل‌های بهره‌وری نیروی انسانی

- تهیه و تدوین برنامه‌ای مورد نیاز در بخش‌های مختلف و ارائه‌ی راهکارهای مناسب با لحاظ نمودن دیدگاه‌های افراد ذی‌نفع و صاحب‌نظر

- نگاه کارشناسانه و مدیرانه به مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم و متناسب کردن قیمت‌ها با درآمد مردم

- اجرای کامل نظام مدیریت عملکرد در همه‌ی سطوح مرتبط با اقتصاد مقاومتی

- سوق دادن هدفمندی یارانه‌ها به‌سمت خدمات عمومی و ضروری مردم

- شناسایی نیازهای ضروری و اساسی مردم در حوزه‌ی اقتصاد

- ایجاد پایگاه‌های آمار و اطلاعات دقیق و قابل پایش و تقویت نظام گزارش‌گیری صحیح از نیروهای در حال کار سیستم‌های دولتی

- اولویت دادن به مصرف تولیدات داخلی و پرهیز از مصرف کالاهای خارجی

- اعمال مدیریت مصرف و اتخاذ الگوی صحیح مصرف

- مردمی کردن اقتصاد مقاومتی

- حفظ کاربری اراضی با هدف جلوگیری از تخریب و حفظ منابع ملی

- برون‌سپاری فعالیت‌های فنی و تخصصی و تصدی‌گری بخش خصوصی

 

توکلی به نقل از رفیع (1395) نیز از منظر دیگری به موضوع نگریسته و بر این عقیده است که چهار عامل اساسی در کارآمدی برنامه‌های اقتصاد مقاومتی در عمل مؤثر است که در ذیل توضیح داده می‌شوند:

 

1. مدیریت مدبرانه

 

عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی، در گام نخست نیازمند آن است که مسئولان بخش‌های مختلف اقتصادی، از تخصص و تدبیر کافی برخوردار باشند؛ چنان‌که در قرآن کریم ملاحظه می‌شود که جناب یوسف پیامبر (ع) وقتی آمادگی خود را برای تصدی منصب اقتصادی اعلام می‌کند، خود را به‌عنوان حفیظ و علیم معرفی می‌کند.¹⁷ در قرآن ملاحظه می‌گردد که این پیامبر الهی با تخصص و تدبیر خویش توانست مصر را در شرایط قحطی و بحران به‌خوبی اداره کند.

 

2. حل معضل اشتغال با تلاش جهادی

 

مشکل اشتغال یکی از جدی‌ترین معضلات اقتصادی است که برای رهایی از آن، ترویج فرهنگ جهادی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. براساس این فرهنگ است که افراد می‌آموزند از کارهای سخت نباید گریخت. اگر امروزه اشتغال به‌عنوان معضلی در جامعه مطرح است، عمدتاً به‌جهت گرایش به راحت‌طلبی و دوری از کارهای دشوار و به‌اصطلاح دیربازده است. بنابراین در راستای رفع مشکل اشتغال و تحقق اهداف والای اقتصاد مقاومتی، نیاز به تلاش جهادی است. در این کار باید زندگی انبیا (ع) و ائمه‌ی اطهار (ع) به‌عنوان الگو برای همگان مطرح باشد. برای مثال، از امیرمؤمنان (ع) روایت شده است که وقتی خدای متعال به داود پیامبر (ع) خطاب نمود: اگر از بیت‌المال برای خودت منبع درآمد قرار نمی‌دادی و از دسترنج خودت کسب روزی می‌کردی، بهترین بنده بودی. این پیامبر الهی تا چهل روز از ناراحتی گریه کرد و آن‌گاه خدای متعال به او صنعت آهنگری را آموخت.

 

روایات متعددی بر تلاش ائمه‌ی اطهار (ع) دلالت دارد. مثل این روایت که امام صادق (ع) می‌فرماید: امیرمؤمنان (ع) از دسترنج خود هزار بنده را آزاد کرد و یا حسن‌بن‌علی‌بن‌ابوحمزه از پدرش نقل می‌کند: امام کاظم (ع) را دید که در زمینی کار می‌کند، درحالی‌که پاهایش غرق در عرق بود. نیز این روایت که ابوعمرو شیبانی نقل می‌کند: امام صادق (ع) را دیدم که بیلی در دست داشت و پوشش ضخیمی بر تن و در مزرعه کار می‌کرد و حال آنکه عرق از پشت او جاری بود. به حضرت عرضه داشتم که این کار را به من واگذار نمایید، ولی حضرتش فرمود: دوست دارم که مرد در به دست آوردن روزی، با گرمای خورشید به اذیت بیفتد.

 

همچنین روایات مختلف دیگری که مرحوم محدث ثقه‌الاسلام کلینی در کتاب «کافی» تحت بابی با این عنوان، آن‌ها را ذکر نموده است: «بابُ ما یَجِبُ مِنَ الاقتِداء بالائمة (ع) فِی التَّعَرُّضِ للّرِزق»:¹⁸ باب آنچه واجب است از پیروی از ائمه در به دست آوردن روزی. به این روایات می‌توان احادیث دیگری را که در نکوهش تنبلی و سستی رسیده است، افزود؛ یعنی روایاتی که مرحوم شیخ حر عاملی در ضمن یک باب آن‌ها را ارائه کرده است: «بابُ کِراهَةِ الکَسل فِی أمُورِ الدُّنیا والآخِرَة»: باب ناپسندی تنبلی در امور دنیا و آخرت.

 

3. الگوی صحیح مصرف

 

بسیاری تصور می‌کنند که اقتصاد مقاومتی به‌معنای ریاضت اقتصادی است، درحالی‌که ریاضت اقتصادی به طرحی اطلاق می‌گردد که در آن دولت‌ها به‌منظور کاهش هزینه‌ها و برطرف کردن کسری بودجه‌، به صرفه‌جویی در مخارج کشور مبادرت می‌ورزند و هزینه‌های رفاهی را کاهش می‌دهند. نیز ضمن تعدیل در بخش کارمندی، تلاش می‌کنند با افزایش مالیات‌ها و دریافت کمک‌های خارجی، معضل به‌وجودآمده را برطرف کنند. ولی اقتصاد مقاومتی تنها به‌معنای صرفه‌جویی نیست، بلکه به تعبیر مقام معظم رهبری، مدیریت در مصرف است. ایشان در این زمینه می‌فرماید: یک مسئله هم در اقتصاد مقاومتى، مدیریت مصرف است. مصرف هم باید مدیریت شود.

 

اقتصاد مقاومتی به‌معنای درست مصرف کردن است که به زمان و شرایط خاصی اختصاص ندارد. در تعالیم دینی، به این مسئله توجه ویژه‌ای گردیده و به شکل‌های مختلف به آن توصیه شده است. برای نمونه، در روایتی از امام باقر (ع) آمده است که مؤمن از اموال به‌شیوه‌ای درست استفاده می‌کند. نیز روایات متعددی که در کتاب «وسائل‌الشیعه» تحت این عنوان آمده است: «بابُ اِستحبابِ مَرمّةِ المَعاش و اِصلاحِ المالِ»: باب مستحب بودن بازسازی زندگی و شایسته عمل کردن در مال. این باب ضمن بیان روایاتی که به اهمیت شایسته عمل کردن در مال دلالت دارد، روایتی را از امام صادق (ع) نقل نموده که می‌فرماید: «اِصلاحُ المَالِ مِنَ الاِیمانِ»: شایسته عمل کردن در مال، از [نشانه‌های] ایمان است.

 

اهمیت این مسئله ایجاب می‌کند که برای مصرف درست و کامل، به‌خصوص نسبت به کالاهای باارزش نظیر نفت، برنامه‌ریزی صورت گیرد؛ به‌طوری‌که سیاست خام‌فروشی در مورد این ماده‌ی بی‌بدیل تغییر پیدا کند. این ماده‌ی باارزش، امروزه در کشورهای توسعه‌یافته از 220 دلار تا 1370 دلار دارای ارزش افزوده است و اگر استفاده‌ی ما فقط در حد خام‌فروشی باشد، این ماده بسیار باارزش را تباه کرده‌ایم.

 

قناعت و پرهیز از اسراف، یکی از دستوراتی است که بسیار مورد توجه اهل‌بیت (ع) بوده است؛ تاجایی‌که باعث شده فقها اسراف را در شمار گناهان کبیره به حساب آورند. قناعت، در اقتصاد مقاومتی، کوتاه‌مدت و فقط مربوط به شرایط سخت نیست، بلکه بنا بر آنچه از تعالیم اسلام استفاده می‌شود، یک برنامه‌ی بلندمدت و همیشگی است و اختصاص به فقرا ندارد؛ چنان‌که امام باقر (ع) در بیان صفات شیعه می‌فرماید: اغنیای شیعیان نیز اهل قناعت هستند.

 

4. افزایش و حمایت از تولیدات داخلی

 

هزینه کردن سرمایه‌ها برای افزایش تولید داخلی، امری است که در اقتصاد مقاومتی به‌عنوان یک اصل باید مورد توجه جدی قرار گیرد. در سخنان مقام معظم رهبری، این امر به‌عنوان رکن دانسته شده است. ایشان در این زمینه می‌فرماید: یک رکن دیگر اقتصاد مقاومتى، حمایت از تولید ملى است؛ صنعت و کشاورزى.

 

دین اسلام از یک‌سو، جمع مال و انباشت سرمایه را مورد نکوهش قرار می‌دهد و از سوی دیگر، به کار و تولید توصیه می‌نماید. تشویق به کار تولیدی، به‌خصوص در مورد تولید در زمینه‌ی زراعت، کشاورزی و دامداری، در روایات اهل‌بیت (ع) فراوان مطرح شده است؛ تاجایی‌که مرحوم شیخ حر عاملی بابی را در کتاب «وسائل‌الشیعه» به این عنوان اختصاص داده است: «بابُ اِستِحبابِ شِراءِ العِقارِ وَکِراهَةِ بِیعِه الَّا اَن یُشتَری بِثَمنِه بَدَلُه وَکونِ العِقارات مُتَفرِّقَة»:¹⁹ باب مستحب بودن خرید زمین و مکروه بودن فروش آن، مگر اینکه با پول آن جایگزینی برای آن صورت گیرد و کراهت پراکندگی زمین‌ها. در ذیل این باب، روایاتی بیان شده که دلالت می‌کند بر اینکه مال را نباید ساکن نگه داشت، بلکه باید آن را در کار کشاورزی و مانند آن به کار انداخت، مانند این روایت از امام صادق (ع): «مَا یُخلِفُ الرَّجلُ بَعدَهُ شَیئاً أشَدُّ عَلَیهِ مِنَ المالِ الصّامِتِ، قالَ: قُلتَ لَهُ: کَیفَ یُصنَعُ بِهِ؟ قالَ: یَجعَلُهُ فِی الحائِطِ والبُستانِ وَالدَّارِ»: مرد بعد از خود چیزی شدیدتر (بدتر) از مال راکد به‌جا نمی‌گذارد.

 

[زراره] گفت: به حضرت گفتم: با آن چه کند؟ حضرت فرمود: آن را در حصار (مزرعه)، باغ و خانه قرار دهد.

 

اسلام به تولیدات صنعتی نیز توجه نموده و در قرآن کریم از کار صنعتی برخی انبیای الهی یاد شده است؛ چنان‌که فرمود: و به [داوود] فن زره[سازى] آموختیم تا شما را از [خطرات] جنگتان حفظ کند. پس آیا شما سپاسگزارید؟ و یا به صنعت کشتی‌سازی توسط حضرت نوح (ع) اشاره کرده است.

امیرمؤمنان (ع) در عهدنامه‌ی مالک اشتر، اهمیت صنعتگران را در کنار تجار، به‌اندازه‌ای قابل توجه دانسته‌اند که استواری کار همه‌ی مردم را به ایشان می‌دانند.

 

 

حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی، مسئول حوزه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان جهاد کشاورزی (1395)، در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین راهکارهای اجرایی که می‌توان به دولت محترم برای عملیاتی نمودن انتظارات مقام عظمای ولایت در این زمینه پیشنهاد داد کدام است، به موارد زیر اشاره نموده است:

 

- تنظیم برنامه‌ی ششم توسعه‌ی کشور براساس اهداف و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی

- پیش‌بینی ساختار مناسب جهت اجرای برنامه‌ها و طرح‌های اقتصاد مقاومتی در سطح دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی

- تقویت روحیه و فرهنگ تعاونی و کار گروهی با تأکید بر ترویج فرهنگ و مدیریت جهادی

- ایجاد تشکل‌های قوی مردمی در حوزه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی جهت واگذاری امور مختلف به ایشان و استفاده از پتانسیل آن‌ها در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان ملی و استانی

- اجرای طرح‌های حمایتی در زمینه‌ی افزایش راندمان و عملکرد در زیربخش‌های مختلف تولیدی به‌خصوص منابع پایه

- اتخاذ سیاست‌های حمایتی جهت فعال نمودن واحدهای غیرفعال، نیمه‌فعال و در حال احداث دارای پیشرفت فیزیکی بالا به‌ویژه واحدهای مبتنی بر تکنولوژی بالا

- تداوم و تقویت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان

- ایجاد و توسعه‌ی زیرساخت‌های لازم جهت صادرات محصولات مازاد تولیدی کشور
************

اقتصاد مقاومتی از نظریه تا عمل (3)

34 راهکار مهم برای اجرای اقتصاد مقاومتی در کشور

اقتصاد سالم آن است که جریان ثروت و منابع اولیه به‌نحوی باشد که بر ثروت، که یگانه وسیله‌ی مادی و پایه‌ای از پایه‌های زندگی است، بیفزاید و قدرت ملی را در تحصیل وسایل مادی و معنوی زندگی مضاعف کند.

گروه اقتصادی برهان؛

تدوین و تنظیم دکتر پیمان فلسفی¹ و جمعی از نویسندگان²

 

حجت‌الاسلام‌والمسلمین رضایی دولت، مسئول حوزه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان جهاد کشاورزی استان همدان (1395)، مهم‌ترین راهکارها و الزامات اجرایی نمودن شعار امسال را در 34 مورد جمع‌بندی نموده که عبارت‌اند از:

 

1. اصل تزیید ثروت ملی و تکثیر تولید: یعنی اقتصاد سالم آن است که جریان ثروت و منابع اولیه به‌نحوی باشد که بر ثروت، که یگانه وسیله‌ی مادی و پایه‌ای از پایه‌های زندگی است، بیفزاید و قدرت ملی را در تحصیل وسایل مادی و معنوی زندگی مضاعف کند و این مشروط به دو شرط است. یکی اینکه منابع ثروت آزاد باشد و دچار حبس و توقف نشود. دیگر اینکه فعالیت، آزاد و محترم باشد؛ یعنی ثمره‌ی فعالیت به فعال برگردد.

 

2. حرکت جدی در مسیر عدالت اجتماعی: حضرت علی (ع) هنگام بیعت مردم با وی بر حساسیت خود برقراری عدالت اقتصادی و لغو تبعیض‏های ناروا تأکید می‏کند: ایها الناس، من الآن اعلام می‌کنم، آن عده که از جیب مردم و بیت‌المال جیب خود را پر کرده، املاکی سرهم کرده‌اند، نهرها جاری کرده‌اند، بر اسبان عالی سوار شده‌اند، کنیزکان زیبا و نرم‌اندام خریده‏اند و در لذات دنیا غرق شده‌اند، فردا که جلوی آن‌ها را بگیرم و آنچه از راه نامشروع به دست آورده‌اند، از آن‌ها بازبستانم و فقط به‌اندازه‌ی حقشان، نه بیشتر برایشان باقی گذارم، نیایند و بگویند علی‌بن‌ابی‌طالب ما را اغفال کرد. من امروز در کمال صراحت می‌گویم: تمام مزایا را لغو خواهم کرد، حتی امتیاز مصاحبت پیغمبر و سوابق خدمت به اسلام را. هرکس در گذشته به شرف مصاحبت پیغمبر نائل شده و توفیق خدمت به اسلام را پیدا کرده، اجر و پاداشش با خداست. این سوابق درخشان سبب نخواهد شد که ما امروز در میان آن‌ها و دیگران تبعیض قائل شویم. هرکس امروز ندای حق را اجابت کند و به دین ما داخل شود و به قبله‌ی ما رو کند، ما برای او امتیازی مساوی با مسلمانان اولیه قائل می‌شویم.

 

3. مدینه‌ی فاضله‌ی اسلامی، مدینه‌ی ضد تبعیض است، نه ضد تفاوت: جامعه‌ی اسلامی، جامعه‌ی تساوی‌ها و برابری‌ها و برادری‌هاست، اما نه تساوی منفی، بلکه تساوی مثبت. تساوی منفی یعنی به حساب نیاوردن امتیازات طبیعی افراد و سلب امتیازات اکتسابی آن‌ها برای برقراری برابری. تساوی مثبت یعنی ایجاد امکانات مساوی برای عموم و تعلق مکتسبات هر فرد به خودش و سلب امتیازات موهوم و ظالمانه.

 

4. این تفکر سود که در بانک‌ها و مردم ما وجود دارد، قاتل اقتصاد مقاومتی است: بلکه حتی قاتل اصلی اقتصاد است. سود در دین و فقه ما اصیل نیست و آنچه اصیل است، کار است. اسلام، حرص و ولع و تکاثر و طمع و مقوله‌هایی را که با سود، همسو هستند را مذمت می‌کند و برای بعضی مثل اهل تکاثر وعده‌ی عذاب می‌دهد.

 

5. واردات کالاهای لوکس: به‌سبب اینکه موجب خروج ارز از کشور می‌شود و از طرفی ورود کالاهایی که نفع و فایده‌ی قابل توجه مادی و معنوی ندارد، باعث سلطه‌ی کافرین بر مؤمنین می‌شود که براساس قاعده‌ی نفی سبیل، مردود است. لذا شاهدیم که ریشه‌های اقتصاد مقاومتی در فقه ما وجود دارد.

 

6. فساد اقتصادی به‌هیچ‌وجه در شرایط اقتصاد مقاومتی قابل بخشش نیست: اگر فساد اقتصادی شکل گرفت، باید سریع ریشه‌اش خشکانده شود. مبارزه با رانت و ویژه‌خواری در همه‌ی ابعاد، شامل فساد اقتصادی و مالی، فساد اداری، فساد سیاسی و فساد اجتماعی و فرهنگی، اقتصاد ایران را از حرکت به‌سمت یک اقتصاد پویا بازخواهد داشت.

 

7. این نبرد بزرگ اقتصادی، اقتصاددانان معتقد و شجاع می‌خواهد: ما زیارت عاشورا می‌خوانیم، دعای کمیل می‌خوانیم، نمازهای مستحبی می‌خوانیم و... این‌ها همه وظیفه است و ثواب الهی را به‌همراه دارد، اما آنکه مشکل جامعه را حل می‌کند، درایت اقتصادی است. این دعای کمیل را شخص کمیل از وجود مبارک حضرت امیر (ع) نقل کرد. کمیل از اصحاب خاص حضرت بود. وجود مبارک حضرت امیر که به خیلی‌ها وقت ملاقات خصوصی نمی‌داد، دست همین کمیل را از مسجد کوفه بیرون برد و آن بیانات نورانی را به کمیل آموخت که «إِنَّ هذِهِ الْقُلُوبَ أَوْعِیَه فَخَیْرُهَا أَوْعَاهَا» تا پایان آن بیانات نورانی و این دعای معروف کمیل را به او آموخت و کمیل هم این دعا را نقل کرد.

بعد از اینکه وجود مبارک حضرت امیر (ع) به مقام خلافت ظاهری رسیدند، آن‌طوری‌که در نهج‌البلاغه هست، منطقه‌ای به نام هیت وجود داشت که مسئولیت آن منطقه را وجود مبارک حضرت امیر به کمیل دادند. امویان ریختند آنجا غارت کردند. زدند، بردند و کمیل نتوانست آنجا را اداره کند. وجود مبارک حضرت امیر نامه‌ای نوشت. این نامه در نامه‌های مکتوب نهج‌البلاغه است. به کمیل اعتراض کرد که من همه‌ی امکانات را به تو دادم و نتوانستی آنجا را اداره کنی. خلاصه‌ی اعتراض حضرت امیر این است که بعضی‌ها فقط به درد دعای کمیل می‌خورند‍. اداره‌ی مملکت یعنی اداره‌ی مملکت. اگر ما بشنویم فلان کارخانه کارگرها را بیرون کرده است، این مشکل با نماز و زیارت عاشورا حل نمی‌شود. حواستان جمع باشد که دامن‌گیرتان خواهد شد. کسی گرسنه بخوابد، فقیر باشد، به زندان برود، هزاران چک برگشتی وجود داشته باشد، این‌ها با دعای کمیل حل نمی‌شود. شما بررسی کنید ببینید چند تا چک برگشتی دارید. معلوم می‌شود که وزارت اقتصاد و دارایی نتوانسته رسالتش را انجام بدهد.

 

8. حمایت از تولیدکنندگان برای بهبود وضعیت تولید و بخش عرضه: بالأخص در قسمت­هایی از تولید که در آن بخش، با واردات مواجه هستیم.

 

9. برخی تولید‌کنندگان داخلی باید به‌جای سوءاستفاده از شرایط تحریم، کمیت و کیفیت را ارتقا دهند.

 

10. اصلاح الگوی مصرف: دین از مصرف‌زدگی برحذر می‌دارد، ولی صداوسیما و خیلی از رسانه‌ها برخلاف دین، پیوسته فرهنگ مصرف را ترویج می‌کنند.

 

11. نفت و گاز اسلحه‌اند: همان بحثی است که مقام معظم رهبری مطرح کردند و فرمودند که یک وقتی من پیشنهاد دادم که با قطع صادرات نفت می‌شود ولو به‌صورت یک ماه یا پانزده روز، غرب را در چالش قرار داد. نفت ایران چیزی نیست که کشورهایی مثل عربستان که شعار می‌دهند، بتوانند آن را تأمین و جبران کنند. به همین خاطر است که شما می‌بینید آمریکا یک عده‌ای از کشورها را از تحریم نفتی ایران مستثنا کرد. چون این‌ها محتاج نفت ایران هستند و راهی ندارند. حالا در چنین وضعیتی چرا ما ضربه‌ی پیشگیرانه نداشته باشیم؟

 

12. استفاده از تولیدات دانش­‌بنیان: برای تأمین کالاهای واسطه­ای و مصرفی در جهت جلوگیری از واردات بی­رویه­ی کالاهای واسطه­ای و حمایت از دانش‌­آموختگان در بخش­های مختلف.

 

13. افزایش میزان صادرات براساس توانمندی­های تولیدی کشور: مانند بخش­های مختلفی از جمله انرژی، محصولات کشاورزی (البته درصورتی‌که نیاز داخلی تأمین شده باشد)، محصولات و خدمات پزشکی و درمانی و... که اگر این مهم اتفاق بیفتد و در زمینه‌ی صادرات به کشور­های دیگر بتوانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم، می­توان گفت توانسته­ایم در برابر تحریم راه مقابله­ی خوبی پیدا کنیم؛ چراکه وقتی کشور­های دیگر به ما نیاز داشته باشند، برای تأمین نیازهای خود، دیگر برای تحریم نمی‌توانند کاری کنند، چون خودشان نیز به ما وابسته هستند.

 

14. فرهنگ‌سازی برای مصرف داخلی: که البته این کار زمانی ممکن است که به‌طور هم‌زمان و موازی، کیفیت تولیدات داخلی را افزایش داده باشیم تا مردم برای این تغییر رویه در مصرف، انگیزه­ی کافی داشته باشند.

 

15. عمل به قانون و اجرای قانون به‌صورت مساوی و برابر برای همه‌ی افراد و طبقات اجتماعی: متأسفانه اقتصاد ایران به یک اقتصاد رفاقتی و رابطه‌ای تبدیل شده است و قانون توسط طبقات ذی‌نفوذ محترم شمرده نمی‌شود.

 

16. اقدام علمی در جهت شایسته‌سالاری علمی واقعی: در کشور به‌منظور بهره‌وری و کارایی بالاتر.

 

17. جلوگیری از تقویت دولت شماره‌ی دو یا شبه‌دولت در اقتصاد ایران: تازمانی‌که بخش خصوصی واقعی در اقتصاد مشارکت نداشته باشد، رشد اقتصادی درون‌زا به وقوع نمی‌پیوندد، تولید و رقابت تقویت نمی‌گردد، درآمد و ثروت عادلانه توزیع نمی‌شود و بیکاری بلندمدت و گرانی (نه تورم) کاهش نمی‌یابد. در کنار انحصار مستقیم دولتی در بخش عمده‌ی اقتصاد ایران، انحصار غیرمستقیم شبه‌دولتی، فضای اقتصاد ایران را برای حضور بخش خصوصی واقعی بسیار سخت، غیرممکن و مسموم ساخته است.

 

18. کاهش دخالت دولت در اقتصاد و عدم تعیین دستوری تعدیل‌کننده‌های خودکار در اقتصاد، مثل قیمت، دستمزد، نرخ بهره و نرخ ارز.

 

19. افزایش رقابت و کاهش انحصار در بازارهای مختلف و صنایع مختلف: به‌طوری‌که نباید به بهانه‌های غیراقتصادی و حتی اقتصادی مانند حمایت از صنایع نوپا، انحصار دولتی رو به گسترش باشد، زیرا تازمانی‌که تولیدکننده‌ی داخلی نتواند در بازار داخل با تولیدکننده‌های بین‌المللی رقابت کند، مطمئناً نخواهد توانست در عرصه‌ی بین‌المللی نیز رقابت کند.

20. اقدامات عملی و مؤثر در جهت بهبود شاخص‌های فضای کسب‌وکار، زیرا تولید قلب تپنده‌ی اقتصاد است و تازمانی‌که مشکلات و تنگناهای مالی و قانونی بخش تولید برطرف نگردد، خروج از رکود رخ نخواهد داد.

 

21. اصلاح ساختار بانک‌ها و در درجه‌ی اول مطالبات معوق پیگیری و تسویه شود و از ایجاد مطالبات معوق جدید جلوگیری شود. همچنین باید به‌سمت استقلال بانک مرکزی از دولت پیش رفت تا نقدینگی از یک ثبات متناسب با رشد تولید ملی برخوردار شود.

 

22. نظارت جدی بر بازارهای مختلف: در بازار سرمایه (به‌خصوص بازار مسکن) باید با استفاده از ابزارهای نظارتی دقیق، از سفته‌بازی در این بازار کاست و با بهبود شاخص‌های فضای کسب‌وکار بازار مسکن، به‌ویژه تسهیل در تأمین اعتبار و ایجاد تقاضای مؤثر، رونق را به این بازار برگرداند. بخش مسکن دارای بیشترین ارتباطات پسین و پیشین با سایر بخش‌های اقتصادی است و می‌تواند سهم بالایی در رشد اقتصادی درون‌زا داشته باشد.

 

23. جلوگیری از رانت اطلاعاتی در بازار مالی: در بازار مالی به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از بازار سرمایه باید از رانت اطلاعاتی، نشت اطلاعات و دخالت دست‌های پشت پرده در روند حرکت بازار جلوگیری شود تا بازار اوراق بهادار بتواند در فضایی کارا به تأمین امن سرمایه‌ی مورد نیاز بخش تولید بپردازد.

 

24. در بازار نیروی کار باید رفاه کارگران افزایش یابد و برخی ابعاد قانون کار اصلاح و بقیه‌ی قوانین کار به‌صورت دقیق اجرا گردد. دولت باید از دخالت در بازار کار خودداری نماید و به‌منظور کاهش بیکاری بلندمدت و بیکاری تحصیل‌کرده‌ها، بر سهولت تولید در کشور تأکید نماید.

 

25. در بازار کالا و خدمات باید دخالت دولت کاهش یابد و دولت تعیین‌کننده‌ی قیمت کالاها و خدمات نباشد. البته عوامل تولید نیز نباید قدرت قیمت‌گذاری داشته باشند و قیمت باید در بازارهای آزاد در چارچوب قواعد اجتماعی تعیین گردد. باید از حجم دولت کاسته شود، زیرا دولت بزرگ‌ترین عرضه‌کننده و بزرگ‌ترین تقاضاکننده در بازار کالا و خدمات است.

 

26. اجرای سیاست‌های ارزی شفاف و باثبات: در بازار ارز نیز با اجرای سیاست ارزی شفاف و باثبات، یکسان‌سازی نرخ ارز، حذف دلالان و سفته‌بازان، استقلال بیشتر بانک مرکزی در اجرای سیاست‌های ارزی و حذف رانت و فساد در تخصیص ارز توسط بانک مرکزی (البته در صورت یکسان‌سازی نرخ ارز به‌صورت خودکار حذف می‌گردد)، می‌توان ریسک ناشی از نرخ ارز را در همه‌ی فعالیت‌های اقتصادی کاهش داد.

 

27. باید فضای اقتصاد سیاسی ایران امن گردد: باید سرمایه‌گذاران خارجی از سرمایه‌گذاری در ایران احساس نااطمینانی یا ریسک غیرقابل تحمل نداشته باشند. نمی‌شود کارگزاران اقتصادی داخل و خارج را فقط با تقویت انتظارات مثبت نسبت به آینده امیدوار نگه داشت، بلکه با اقدام و عمل حقیقی باید فضای تولید در کشور را تسهیل نمود.

 

28. اتخاذ سیاست‌های باثبات و شفاف تعرفه‌ای.

 

29. طراحی یک نظام کارای مالیاتی.

 

30. کاهش بدهی دولت و شرکت‌های دولتی به بانک مرکزی و سیستم بانکی.

 

31. اجرای سیاست‌های کارای جمعیتی و حفظ بنیان خانواده.

 

32. استفاده از همه‌‌ى ظرفیت‌هاى دولتى و مردمى.

 

33. مدیریت منابع ارزى.

 

34. کاهش وابستگى به نفت.

 

 

نویسندگان

 

1.      عضو هیئت‌علمی سازمان تحقیقات کشاورزی و مدیرکل دفتر حوزه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه در وزارت جهاد کشاورزی

2.      مسئولان حوزه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه در وزارت جهاد کشاورزی:

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین سعیدیان، مسئول حوزه‌ی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین توکلی، مسئول حوزه‌ی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی، مسئول حوزه‌ی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان

·         حجت‌الاسلام‌والمسلمین پرویزپور، مسئول حوزه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین رضایی دولت، مسئول حوزه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان جهاد کشاورزی استان همدان

·        حجت‌الاسلام‌والمسلمین بیت‌اللهی، مسئول حوزه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان حفظ نباتات

 

 

پی‌نوشت‌ها

 

3.      سوره‌های بقره، آیه‌‌ی 178، 229 و 230، نساء، آیه‌ی 13 و 14، توبه، آیه‌ی 97 و 112، مجادله، آیه‌ی 4، طلاق، آیه‌ی 1، سوره‌ی نساء، آیه‌ی 29.

4.      ابن شعبه حرانی، تحف‌العقول، ص348.

5.      حسین نوری، مستدرک‌الوسائل، ج13، ص247.

6.      محمد، آیه‌ی 7.

7.      آل‌عمران، آیه‌ی 160.

8.      هود، آیه‌ی 6.

9.      محمدرضا حکیمی، الحیاه‌، ج3، ص29.

10.حدید، آیه‌ی 25.

11.نهج‌البلاغه، خطبه‌ی سوم (شقشقیه).

12.همان، خطبه‌ی 230.

13.ر.ک: احقاف، آیه‌ی 13.

14.ر.ک: فصلت، آیه‌ی 30.

15.نهج‌البلاغه، حکمت 47.

16.یوسف، آیه‌ی 55.

17.شیخ صدوق، کتاب من لا یحضره الفقیه، ج3، ص98-99.

18.کلینی، الکافی، ج5، ص73.

19.شیخ حرّ عاملی، وسائل‌الشیعه، ج17، ص58.