از صادرات هندوانه بنیان تا صادرات دانش بنیان !
کشور باید با یک شیب مناسب به سمت تولیدات دانش بنیان حرکت کند. یعنی به جای اینکه با تولید هندوانه، عملاً و به طور پنهان آب به دنیا صادر کنیم، به دنبال صادرات فکر و علم باشیم.
کاشان اول – محسن باقری، دانشجوی دکتری رشته مدیریت با گرایش سیاستگذاری عمومی/ هنوز توافق با جامعه جهانی(= شش کشور مذاکره کننده!!) به سرانجام نرسیده و به قولی فرجام برجام مشخص نشده است؛ اما از خوشحالی و سراسیمگی ما یا شاید آنها، درهای کشور بدون هیچ قید و بندی به روی کشورهایی که به اشتباه جامعه جهانی خوانده می شوند باز شده است. هر هفته شاهد حضور مسئولان و گروه های تجاری کشورهای اروپایی به ایران هستیم.
فارغ از قوت ها و ضعف های این توافق، باید گفت ورود این تیم های تجاری به این سرعت به ایران نشان دهنده آن است که ذوق زدگی و منفعت کشورهای اروپایی و طمع آنها به ایران غیرقابل چشم پوشی است. آنها نه از بازار حدود۸۰ میلیونی ایران دل می کنند و نه از قوانین دست ودل باز کشور برای سرمایه گذاران خارجی.
و مهمتر از همه اینکه ظاهراً قرار است تمام سیاست های اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید داخل در حد شعار باقی بماند. گویا این طور است که این سیاست ها فقط برای زمان تحریم است و اگر تحریم برداشته شود، تولید و فروش نفت افزایش یابد، و واردات کالاهای ارزان قیمت چینی به ایران ادامه یابد، دیگر نیاز به اقتصاد مقاومتی نخواهیم داشت! حتی اگر این سناریو عملی شود، بازهم اقتصاد کشور ما آسیب پذیر است و همه چیزی به تحریم وابسته خواهد بود. تمام حرف اقتصاد مقاومتی این است که رگ حیات کشور به دنیا وابسته نباشد. این طور نباشد که اگر کشورها ما را تحریم کنند، به زانو درآییم. البته حمایت از تولید داخل هم اما و اگر دارد. نه هر تولیدی مزیت است! و نه هر وارداتی نامیمون است! تولیدی که با توجه به مزیت های اقتصادی کشور باشد قابل قبول است و باید مورد حمایت باشد. ولی در هر حال همه عرصه های کشور و از جمله اقتصاد باید تنها وابسته به ظرفیتهای درونی ملی باشد.
از جمله مهمترین ظرفیتهای عمومی اقتصاد دانش بنیان است. کشور باید با یک شیب مناسب به سمت تولیدات دانش بنیان و صادرات دانش بنیان حرکت کند. یعنی به جای اینکه با تولید هندوانه، عملاً و به طور پنهان آب به دنیا صادر کنیم، به دنبال صادرات فکر و علم باشیم.
یعنی چه؟ با یک مثال ساده قضیه روشن می شود.
حتماً اسم سیناژن را شنیده اید. شرکتی که در سال ۷۴ تأسیس شد، و با گذر از پستی بلندی ها الان در رده چند کشور برتر تولیدکننده داروهای بیوتکنولوژی در دنیا جای گرفته است. این شرکت پروژه های تحقیقاتی مختلفی را کلید زده و به محصول تجاری رسانده اند. از جمله داروهای درمان ام اس، ناباروری، سرطان، و پوکی استخوان. در حال حاضر توانسته چندصد میلیون دلار صرفه جویی ارزی برای کشور به ارمغان آورد. یعنی این شرکت به واسطه فروش فناوری بالای علمی خود این ارزش افزوده را برای کشور ایجاد کرده اند. این سرمایه ای است که پایان ناپذیر است. مانند نفت و آب نیست که تمام شود.
اما قضیه به اینجا ختم نمی شود. طبق گفته مسئول این شرکت، در سال های گذشته برخی تلاش کرده اند برای کسب منفعت واردات این محصولات بیوتکنولوژیک را که تولید یا حتی زمینه تولید آن در داخل وجود داشته، فراهم کنند. حتی برخی محصول خارجی را با بسته بندی و به اسم محصول تولید داخل در بازار ایران وارد کردند. باید بازهم پرسید که مسئولان مرتبط با این حوزه که چند وزارتخانه را در بر می گیرد، آیا نمی توانستند مسأله به این سادگی را حل کنند؟ یعنی اولاً بفهمند که وارد کردن داروهای دانش بنیانی که در داخل تولید می شود به سود کشور نیست و در ثانی با دلالان واردکننده برخورد کنند. متأسفانه هنوز هم تولید محصولاتی که با مزیت خوب در کشور تولید می شود و از خروج ارز جلوگیری می کند با تهدید روبروست. مسئولان محترم یادشان باشد که با این سهل انگاری ها نه فقط اقتصاد کشور آسیب می خورد بلکه چنین مجموعه های دانش بنیان از اساس دچار شکست شده و رویش هایی مثل سیناژن شکل نمی گیرد.
مدیریت واردات و صادرات پیچیدگی های بیشتری دارد اما گاهی از مسائل ساده هم غفلت می شود. ظاهراً این شروع بازی است و از زمانی که بر قله ارتباط با جهان ایستاده ایم از سرمایه گذاران و بازرگانان خارجی ذوق زده شده ایم! فراموش نکنیم که مالزی که به اقرار مسئولان سابق آن، یک شبه گدا شد، تنها به خاطر هوس یک سرمایه گذار خارجی این چنین به فلاکت افتاد. پس لطفا مسئولان مواظب رخنه ها باشند و به این راحتی پا به تله سرمایه گذاری خارجی نگذارند.
